Page 42 - กลไกสานพลังสุขภาวะท่ามกลางวิกฤตสุขภาพ

R i g h t t o H e a l t h เรืื�อง พิสิษฐ์ ศรีอัคคโภคิน

สุิทุธิแลื่ะห่น้าทุ่�

ด่้านสุุขัภาพ แต่เดิมระบบสุขภ�พไทยมองปัญห�สุขภ�พผ่่�นกรอบ จัดก�รส�ธิ�รณสุขกับรัฐ ซึ�งก�รเปลี�ยนแปลงนี้สอดคล้อง
กับแนวคิดประช�ธิิปไตยที�เปลี�ยนแปลงไปเนื�องจ�ก
วิธิีคิดท�งก�รแพทย์เท่�นั้น จึงจำกัดบทบ�ทของสุขภ�พ
ติาม พ.ร.บ. สุุขัภาพ อน�มัยไว้ที�สถ�บันและบุคล�กรท�งก�รแพทย์แยกข�ด สังคมมีคว�มเป็นพลวัตต�มกระแสโลก�ภิวัตน์ของโลก
จ�กมิติอื�นๆ ของสังคม แต่แนวคิดสุขภ�พต�ม พ.ร.บ. สิทธิิ เสรีภ�พและประช�ธิิปไตยเป็นสิ�งที�ประช�ชนเรียกร้อง
๑
แห่่งชาติิ พ.ศ. ๒๕๕๐ : สุขภ�พแห่งช�ติ พ.ศ. ๒๕๕๐ เกิดจ�กก�รสังเกตพฤติกรรม นอกจ�กนิย�มของสุขภ�พที�เปลี�ยนแปลงไปแล้วยังมี
ก�รเจ็บไข้ได้ป่วยในปัจจุบันว่� เกิดม�จ�กปัจจัยท�ง ก�รบัญญัติถึงเรื�องสิทธิิและหน้�ที�ด้�นสุขภ�พด้วย สิทธิิ
การทุำให่้สุิทุธิผู้ป่วย ชีวก�รแพทย์และพฤติกรรมท�งสังคม ด้�นสุขภ�พนี้เป็นสิทธิิมนุษยชน สิทธิิด้�นสุขภ�พต�มที�
ดังนั้นระบบสุขภ�พจึงต้องให้คว�มสำคัญกับพฤติกรรม ปร�กฏิในพระร�ชบัญญัตินั้นมีพื้นฐ�นม�จ�กแนวคิด

ม่สุภาพบังคับ หรือก�รกระทำของคนเร�ที�เกี�ยวข้องกับสุขภ�พในทุกๆ ของสิทธิิมนุษยชนซึ�งตั้งอยู่บนหลักก�รที�ว่�ทุกคนมีคว�ม
ด้�นอย่�งเชื�อมโยงกันระหว่�งตัวบุคคล สังคมหรือชุมชน
เป็นตัวตนของเข�เอง (Autonomy) ดังนั้นก�รที�จะม�ทำ
๒
ติามกฎห่มาย ที�บุคคลอ�ศัยอยู่และสิ�งแวดล้อมรอบตัวบุคคล อะไรกับเนื้อตัวร่�งก�ยของคนนั้นจะต้องขอคว�มยินยอม
จ�กผู่้เป็นเจ้�ของร่�งก�ยก่อน
ด้วยเหตุนี้นิย�มใหม่ของสุขภ�พและสิทธิิด้�นสุขภ�พ
ต�มกฎหม�ย จึงกำหนดว่� “สุขภ�พ” หม�ยคว�มว่� สิทธิิด้�นสุขภ�พดังนี้คือก�รนำสิทธิิผู่้ป่วยในก�รเข้�รับ
ภ�วะของมนุษย์ที�สมบูรณ์ทั้งท�งก�ย ท�งจิต ท�งปัญญ� บริก�รสุขภ�พตั้งแต่เริ�มเข้�รับก�รรักษ�พย�บ�ล
และท�งสังคม เชื�อมโยงกันเป็นองค์รวมอย่�งสมดุล และ จนกระทั�งว�ระสุดท้�ยของชีวิตม�บัญญัติให้เกิดผ่ลในท�ง
“ระบบสุขภ�พ” หม�ยคว�มว่� ระบบคว�มสัมพันธิ์ทั้งมวล ปฏิิบัติในท�งกฎหม�ย สิทธิิด้�นสุขภ�พที�พระร�ชบัญญัตินี้
ที�เกี�ยวข้องกับสุขภ�พ ได้บัญญัติไว้ แบ่งออกเป็น ๗ ประก�ร ได้แก่ (๑) สิทธิิใน
นิย�มดังกล่�วนี้บัญญัติขึ้นเพื�อให้เรื�องสุขภ�พเป็น ก�รดำรงชีวิตในสิ�งแวดล้อมและสภ�พแวดล้อมที�เอื้อต่อ
เรื�องที�ทุกคนในสังคมต้องมีส่วนร่วมในก�รทำให้เกิด สุขภ�พ (๒) สุขภ�พของหญิง สุขภ�พของเด็ก คนพิก�ร
คว�มเป็นสุขภ�วะ ไม่ใช่หน้�ที�ของรัฐหรือของบุคล�กร คนสูงอ�ยุ คนด้อยโอก�สในสังคมและกลุ่มคนต่�งๆ ที�
ส�ธิ�รณสุขแบบเดิม ก�รกำหนดนิย�มเช่นนี้เปรียบเสมือน มีคว�มจำเพ�ะในเรื�องสุขภ�พต้องได้รับก�รสร้�งเสริม
ก�รกำหนดมิตินโยบ�ยเกี�ยวกับก�รส�ธิ�รณสุขใหม่ของ และคุ้มครองอย่�งสอดคล้องและเหม�ะสมด้วย (๓) สิทธิิ
รัฐที�เปิดพื้นที�ในก�รให้ประช�ชนเข้�ม�มีส่วนร่วมในก�ร ในข้อมูลด้�นสุขภ�พของบุคคล (๔) สิทธิิในก�รได้รับทร�บ
ข้อมูลเมื�อเข้�รับก�รบริก�รส�ธิ�รณสุข (๕) สิทธิิในก�ร
ได้รับทร�บข้อมูลเมื�อตนเข้�ร่วมง�นวิจัย (๖) สิทธิิร้องขอ
ให้มีก�รประเมินและมีสิทธิิร่วมในกระบวนก�รประเมิน
ผ่ลกระทบด้�นสุขภ�พจ�กนโยบ�ยส�ธิ�รณะ (๗) สิทธิิ
ทำหนังสือแสดงเจตน�ไม่ประสงค์จะรับบริก�รส�ธิ�รณสุข
ที�เป็นไปเพียงเพื�อยืดก�รต�ยในว�ระสุดท้�ยของชีวิตตน
หรือเพื�อยุติก�รทรม�นจ�กก�รเจ็บป่วย และหน้�ที�ด้�น
สุขภ�พที�พระร�ชบัญญัตินี้ได้บัญญัติไว้ ได้แก่ หน้�ที�ร่วมกับ
หน่วยง�นของรัฐในก�รดำเนินก�รให้เกิดสิ�งแวดล้อม
และสภ�พแวดล้อมที�เอื้อต่อสุขภ�พ
ก�รรับรองสิทธิิผู่้ป่วยลงในกฎหม�ยมีผ่ลให้เกิดหน้�ที�
ที�ม� : แก่บุคล�กรด้�นสุขภ�พและประช�ชนทั�วไปต้องเค�รพ
๑ โกม�ตร จึงเสถียรทรัพย์, ประช�สังคมกับสุขภ�พ, นนทบุรี : แผ่นง�น
วิจัยสังคมและสุขภ�พ สำนักนโยบ�ยและแผ่นส�ธิ�รณสุข กระทรวง เจตน�รมณ์และคว�มต้องก�รของผู่้ป่วยต�มสิทธิิผู่้ป่วย
ส�ธิ�รณสุข, พ.ศ. ๒๕๔๔, หน้� ๖๐ เหล่�นี้ ห�กมีผู่้ม�ขัดขว�งหรือละเมิดสิทธิิเหล่�นี้ เจ้�ของ
๒ เดชรัต สุขกำเนิด บรรณ�ธิิก�ร, ระบบสุขภ�พ : คว�มมุ่งหม�ยใหม่
ของสังคม, นนทบุรี : แผ่นง�นวิจัยเพื�อพัฒน�นโยบ�ยส�ธิ�รณเพื�อ สิทธิิชอบที�จะใช้กระบวนก�รท�งกฎหม�ยในก�รปกป้อง
สุขภ�พและระบบก�รประเมินผ่ลกระทบด้�นสุขภ�พ, หน้� ๗ คุ้มครองสิทธิิของตนเองได้

ฉบับ ๑๕๕ : สิงหาคม ๒๕๖๖
ฉบับ ๑๕๕ : สิงหาคม ๒๕๖๖
42 42 ฉบับ ๑๕๕ : สิงหาคม ๒๕๖๖ ฉบับ ๑๕๕ : สิงหาคม ๒๕๖๖ 43 43