เมื่อเดือนธันวาคม 2558 ที่ผ่านมา ผมพาอาจารย์วิวัฒน์ ศัลยกำธร (อาจารย์ยักษ์) กัลยาณมิตร ของผม ผู้มีตำแหน่งประธานกรรมาธิการการขับเคลื่อนการปฏิรูปการศึกษาของ สปท. ไปทัวร์ การประชุมสมัชชาสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่ 8
 
   
 

   พ.ร.บ. สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 ให้ความหมายสุขภาพ (Health) ว่าเป็นเรื่องสุขภาวะ 4 มิติ ทั้ง กาย ใจ ปัญญา และสังคม เชื่อมโยงกันเป็นองค์รวม สอดคล้องความเป็นจริงที่ว่าเรื่องสุขภาพ มิใช่แค่เรื่องมดหมอ หยูกยา การแพทย์และการสาธารณสุข (Public Health) เท่านั้น
 
   นอกจากนี้ยังได้กำหนดให้มีกลไกและเครื่องมือที่เปิดให้ทุกภาคส่วนร่วมกันพัฒนาและขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพ (Healthy Public Policy) ซึ่งกว้างกว่าเรื่องนโยบายด้านสาธารณสุข (Public Health Policy) ที่มีกระทรวงสาธาณสุขดูแลเป็นหลักอยู่แล้ว
 

   ถ้ามองด้วยกรอบความคิดเดิม สุขภาพมีความหมายเกี่ยวกับเรื่องมดหมอ หยูกยา การป่วยไข้และการรักษาพยาบาล การสาธารณสุข สุขศึกษา การฉีดวัคซีน การจัดการงานสุขาภิบาล การควบคุมป้องกันโรค เป็นอาทิ
 
   เป็นกรอบคิดที่มองเรื่องสุขภาพเชื่อมโยงกับวิทยาการด้านชีวการแพทย์ (Biomedical) เป็นหลัก แต่ในความจริง สุขภาพเป็นผลรวมของการพัฒนาทั้งปวง ทุกระบบ ทุกเรื่อง ล้วนมีผลกระทบต่อสุขภาพทั้งสิ้น เรียกภาษาวิชาการว่าปัจจัยทางสังคมที่กระทบต่อสุขภาพ (Social Determinants of Health)
 

   เป็นความเข้าใจกันมานานแล้วว่า นโยบายสาธารณะหมายถึงทิศทาง แนวทาง ข้อกำหนด และการกระทำของรัฐบาล ราชการ หน่วยงาน และผู้มีอำนาจ ว่าจะทำอะไรให้กับประชาชนและสังคม มีทั้งที่เขียนไว้ในแผน ในคำแถลงต่างๆ ทั้งที่เป็นทางการและไม่ทางการ
 
   เมื่อปี ๒๕๐๔ ผู้ใหญ่ลีจึงต้องเรียกประชุมชาวบ้าน ประกาศว่า “ทางการเขาสั่งมาว่า ให้ชาวนาเลี้ยงเป็ดและสุกร”
 
   นั่นเป็นนโยบายสาธารณะแนวดิ่ง เป็นนโยบายสาธารณะรูปแบบหนึ่งที่มองประชาชนเป็นเพียงผู้รับนโยบายและรับผลจากนโยบาย เป็นแนวคิดเก่าของการอภิบาลโดยรัฐ (governace by government)
 

   ไม่ว่าจะด้วยเหตุใดก็ตาม ร่างรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ....ไม่ผ่านสภาปฏิรูปแห่งชาติ ต้องรอให้มีคณะกรรมาธิการใหม่ ๒๑ คน มายกร่างก่อนนำไปทำประชามติ ซึ่งดูเหมือนว่าเส้นทางยังอีกยาวไกลนัก
 
   และไม่ว่าจะสำเร็จ ประกาศใช้เมื่อใด สาระสำคัญในรัฐธรรมนูญส่วนใหญ่ ก็เป็นเรื่องไกลตัวประชาชนและเข้าใจยาก
 
   แต่ทุกวันนี้มี “ธรรมนูญสุขภาพพื้นที่” ที่เป็นผลพวกจากการทำงานตาม พ.ร.บ.สุขภาพแห่งชาติ พ.ศ.๒๕๕๐ แพร่ขยายไปทั่วประเทศ
 

   รัฐบาลภายใต้การควบคุมอำนาจ โดยคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) บริหารงานมาได้ร่วมปี ได้เร่งเดินหน้าพัฒนาประเทศโดยเน้นการขับเคลื่อนด้านเศรษฐกิจเต็มสูบ ไม่ว่าจะเป็นการประกาศเขตเศรษฐกิจพิเศษ การเดินหน้าโครงการขนาดใหญ่ การเร่งพัฒนาแหล่งผลิตพลังงาน โครงการคมนาคมเชื่อมต่อทั้งระบบถนน ระบบราง และท่าเรือน้ำลึก ฯลฯ
 
   ทั้งหมดนี้เป็นเร่งเดินเครื่องประเทศไทยไปสู่การแข่งขันสากล และการเข้าเป็นเขตเศรษฐกิจเสรีอาเซียน